Felsefe

-1- Gündelik konuşmalardan ziyade felsefi görüşler ve tartışmalar bağlamında “olumsallık” kelimesi, gerçekleşebilecek fakat gerçekleşmek zorunda olmayan gelecek olay veya durumlara işaret eder. Bundan dolayı da zorunlu olarak, şimdiyi geleceğe bağlayan bir bakış açısını talep eder ve gelecekte, zorunluluk ve imkânsızlık arasında bir ufuk durumunu imler. Bu durum, etkileşime giren kişilerin başlangıç durumlarını betimlemek için, sosyologların…

Zamanın bir özne ve müessir etmen olarak kullanıldığı birçok deyim ve tabir yer alır dilimizde ve belki bütün dillerde. Bir arzumuz gerçekleşmeyince “İşi zamana bırakmak lazım.” deriz ve teselli buluruz; sanki zaman bizim adımıza o işi bir kıvama taşıyacak diye düşünürüz. Bazen bir işi zamana bırakmak, zamanı hakem saymak demektir; zaman muhtemel durum ve neticelerden…

“İnsan” (human) eski bir kelime, insanlık (humanity) kavramıysa modern bir kavram. Bu eski kelimenin nereden geldiğini kimse bilmiyor. Giambattista Vico Scienze Nuova’sında (Yeni Bilim) kelimenin kaynağının Latincede gömme anlamına gelen humando kelimesinden türediğini söyler ki bu kelime de toprak anlamına gelen humustan gelmedir. O hâlde insanlar her şeyden önce toprak halkıdır; insan, ölülerini gömendir. İnsan…

SPEKÜLATİF MATERYALİZMDE HÜMANİZM VE POST-HÜMANİZM Çağdaş düşüncede genellikle “post-hümanizm” olarak adlandırılan durumun ana saiki Michel Foucault’nun Kelimeler ve Şeyler (Les mots et les choses, 1966) kitabından gelir. Çeşitli modern “epistemeler”i veya beşerî bilimlerdeki bilgi biçimlerini incelediği bu çalışmada Foucault, Immanuel Kant’ın “İnsan nedir?” sorusuna işaret etmesiyle resmen başlayan, 18. yüzyılın antropolojik paradigmasını eleştirel tarzda inceler….

Günümüzde insan ve hayvanlar arasındaki akrabalık vurgulanıyor; o kadar ki, örneğin maymunlar, şempanzeler, cüce şempanzeler ve goriller gibi bize çok benzeyen hayvanlarla insanı ayıran farkı silme eğilimimiz var. Kuşkusuz burada maksadımız bu maymunların bizim atamız olduğunu söyleyen evrimciliğin tezlerini soruşturmak değil, daha ziyade diğer tüm canlılara nispetle insanın özgüllüğünü meydana getiren şeye dikkat çekmek. 20….

Filozoflar ve teologlar insanın ne olduğunu tanımlamaya giriştiklerinde hemen her zaman konuşmalarını insan olmayanla bağlarlar. Yani insana dair çoğu tanım karşıtlık veya olumsuzlama yoluyla ilerler. O hâlde, bu minvalde insanın basitçe bir hayvan olmadığı ama ayrıca tanrı, melek veya bir cin de olmadığı söylenebilir. Bu yolla hayvanların bizden aşağı olduğunu ama tanrıların, meleklerin ve cinlerin…

Herhâlde nihai cevabı bize verilse bile hakkında zihnimizde bir boşluk hissedeceğimiz soru budur: Kimiz biz? Bilinebilen tarihinde insanın ürettiği her metnin gizli açık yöneticisi bu soruydu: İnsan kimdir? Kendimizi tanıma sürecinde tabiatı tanıdık, onun ardına geçerek tabiat-üstü varlık alanı ile ilişki kurduk. Mitolojilerde dile gelen beklentileri ve arzularıyla insanın hikâyesi felsefi düşüncede daha gerçek bir…

I Benim büyürken içinde bulunduğum kültürde, diğer insanların giyiniş tarzlarını açıkça eleştirmek kabalık olarak algılanırdı. Her kim bir başkasının kıyafet seçimi ile dalga geçerse, şımarık veya terbiyesiz olarak görülürdü. Tabii ki buna rağmen herkes herkesle dalga geçerdi ama bunu kapalı kapılar ardında yapardı. Viyana operasına deri pantolon ile gelen Salzburglular bile açıktan eleştirilmezlerdi. İnsanların dış…

İnsan Nasıl Maymundan Türetiliyor? Oxford İngilizce Sözlükleri “insanı” şu üç yolda tanımlıyor: 1) İnsanı Tanrı’dan, hayvandan ve makineden ne ayırt eder? 2) İnsanın davranışı ne zaman gerçekten arzu edilen bir davranış sayılabilir? 3) Kim homo cinsinin bir üyesi olarak görülebilir? Bunlar gerçekten farklı tanımlardır. İlk tanımın muazzam bir kavramsal açıklığı vardır, ancak bu açıklık kavramsal…

Bir mağaraya inzivaya çekilmiş “ümmi” peygambere gelen vahiy ile başlayan İslam’ın ilk muhataplarını teşkil eden Hicaz Araplarının “cahil”, yaşadıkları hayatın ise “cahiliye” ilan edilişinde şaşılacak bir durum yoktu. En gerçek ve üstün varlığın bilgisi demek olan ilahî vahye dayanan ve mutlak kesinlik taşıyan önermeler üzerine kurulu bir dinden başka tepki beklemek mümkün olabilir miydi? İslam…