Dosya

Bilimlerin sınıflandırılmasının, Antik Çağ’dan beri Batı felsefesi tarihinde tartışılan bir konu olduğu görülür. Devlet’in VII. kitabında Platon ideal şehir-devlette yurttaşların eğitiminde yer verilmesi gerekecek “hakiki” bilimlerin ne olduğunu uzun uzun sorgular. Onun sorgulamasından çıkardığı sonuç, elbette ki duyulardan gelen algıların yanıltıcılığından vareste konuları olan matematik, geometri ve astronomi yanı sıra, harmoni ile diyalektiğin öğretilmesi gerektiğidir….

İslam düşüncesindeki ilim tasniflerinin genelde din-felsefe, özelde akıl-vahiy ilişkisi sorununun bir sonucu olduğu görülür. Özellikle akli ve naklî ilimlerin tamamını kapsayan tasnif eserleri, yazarlarının din-felsefe ilişkisi sorununun çözümüne bağlı olarak şekillenmiştir. Din-felsefe ilişkisinin temel sorusu, metafizik bilginin hangi yolla elde edilebileceğidir. Muhtemelen dinî ilimlerin gerek Kur’an ve sünnetle gerekse birbirleriyle ilişkisi hakkında belirgin bir kanaat…

İnzivanın bittiği yerde pazar meydanı başlar ve pazar meydanının başladığı yerde büyük artistlerin gürültüsü ve zehirli sineklerin vızıltısı başlar (…) Arz, yeni değerler inşa edenlerin etrafında döner; görünmeden döner. Fakat halk ve şöhret, artistlerin etrafında döner. Dünyanın gidişi böyledir. Böyle Buyurdu Zerdüşt Pazar yerinin sineklerine dair. Nietzsche’yi Nietzsche yapan zamanının çıkmazlarını iyi okuması ve zamanının…

“Oyaladı o çokluk kuruntusu sizleri. Ta.. ziyaret edişinize kadar kabirleri. Öyle değil, ileride bileceksiniz. Sonra öyle değil, ileride bileceksiniz. Öyle değil, ilmelyakîn bilseniz. Kasem olsun o Cahimi çaresiz göreceksiniz. Sonra kasem olsun onu çaresiz aynelyakîn göreceksiniz. Sonra kasem olsun o gün o naîmden muhakkak sorulacaksınız.” Tekâsür suresi, 102:1-8 Felsefenin Soru(n)larına Gelenekle Bakmak Felsefenin temel sorunları,…

Kadim dinî geleneğimizde akıl, “ilahi hitabı anlamaya yarayan bir âlet” şeklinde tarif edilir. Onun vasıtasıyla mevcudat bilinip tanınır; iyi kötüden, faydalı zararlıdan ayrılır. En önemlisi, bilgiye büyük ölçüde akılla ulaşılır. Bu nedenlerle akıl, şeri delillerden biri olarak kabul edilmiştir. Her ne kadar dinin hakikatlerini “tek başına” anlamaktan aciz bir kaynak addedilse de, bilhassa naklî delillerin…

Orta Çağ’a kadar beden, nefs ve ruh’tan mürekkep olduğu kabul edilen insan tasavvuru, Kartezyen Düalizmin etkisi ve en feci türden indirgemeci bir yaklaşımla insanın “insan”ı yalnızca beden ve zihinden ibaret bir organizma olarak görmesine yol açmıştır. Oysa kadim devirlerde ortaya konan üç kısımlı bu tasavvur, en zahirî seviyede cismani hakikate, bu seviyenin üzerinde çok sayıda…

“Allah yoluna giren kişinin, bilgelere soracağı ilk şey akıl olsun.” Zünnûn el-Mısrî Bütün bir tasavvuf tarihinin en önemli isimlerinden Zünnûn el-Mısrî, Allah yoluna giren bir kişinin atacağı ilk adımın aklı öğrenmek olduğunu söylediğinde acaba ne kastetmişti? Sufilerin akıl anlayışını ortaya koymaya çalışmak, pek çoğumuz için malumu ilam kabilinden bir uğraş sayılabilir ve bu yargı, konuya…

Yapay Zekâ (İng. Artificial Intelligence) bilgisayar biliminin, hedefi, bilgisayarların / programların kendilerine zekâ atfedilebilecek bir biçimde işlemelerini / çıktılar üretmelerini / “davranmalarını” sağlamak üzere programlar geliştirmek olan alt dalının adıdır. Dar kapsamda belirlenmiş görevleri yerine getiren programların yazılması ve uygulamaların geliştirilmesi ile ilgilenir. Geniş kapsamda ve uzun vadede ise akıl sahibi bir özneyi modelleyen, insansı,…

Hicri ikinci yüzyılın başından itibaren bilgi teorisi sorunlarını tartışmaya başlayan kelamcılar özellikle dördüncü yüzyılın ortalarına değin insanın mahiyeti hususunda oldukça farklı görüşler ileri sürmüşlerdir. Fakat bütün farklılıklarına rağmen üç meselede ortak bir kanaate vardılar. Birincisi, nesnelerin zat ve sıfatlardan oluştuğu ve mevcutların ontolojisinin zat-sıfat ayrımı üzerine inşa edilmesi gerektiği görüşüdür. Zat ve sıfat ayrımıyla tahlil…

Bu makalemizde, siz değerli okurları Batı felsefesi tarihinde “akıl” mefhumu ve ardından da “akılcılık” öğretisi ya da akımı civarında bir gezintiye davet edeceğiz. Tıpkı, idea, nedensellik, erdem, özgürlük, adalet mefhumları gibi akıl mefhumunun da Batı felsefesi tarihinde farklı filozoflarca muhtelif biçimlerde içeriklendirildiğine şahit olunur. Bu mefhuma yüklenen anlamlar, her filozofun kendi fikriyatına izafen az çok…